Elektrik tesisatlarının, dolayısı ile kabloların kullanıldığı yerler, binalardaki yatay ve dikey alanları birbirine bağladıkları ve yüksek miktarda yanıcı malzeme barındırdıkları için yangın esnasında risk faktörü oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalar, yangın anındaki ölümlerin çok büyük bir kısmının dumandan ve zehirli gazların solunmasından kaynaklandığını göstermektedir.  Elektrik tesisatında kullanılacak olan malzemelerin özelliklerine ve yangın esnasında gösterecekleri performansa bağlı olarak doğru kablo seçiminin yapılması; bu sayede yangın sırasında oluşabilecek yoğun dumanın, toksik ve korozif gazların ve alevin hızlı ilerlemesinin önüne geçilerek, binanın tahliyesi ve yangın söndürme çalışmalarının verimli bir şekilde yapılması, dolayısı ile can ve mal güvenliğinin sağlanması en önemli unsurlardan biridir.

Bu yazıda, 1988 yılından bu yana üzerinde çalışılan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği, “CPR – Construction Products Regulation (EU) No: 305/2011” ve bu yönetmeliğin kablo sektöründeki uzantısı olan ve güç, kontrol ve iletişim kablolarındaki uygulamaları düzenleyen “EN 50575” standardı ile testlerin detaylı olarak açıklandığı “EN 50399” standardı hakkında bilgiler verilmiştir.

1. Binalarda Yangın Güvenliği

Zamanımızın %90’ını binalarda geçiriyoruz. Evlerimiz, ofislerimiz, hastaneler, okullar, oteller ve kamu binaları gibi yangınların %90’ının meydana geldiği binalarda her yıl yangınlarda binlerce kişi hayatını kaybediyor ve son yıllarda yangının başlamasından yayılmasına kadar geçen ortalama süre 25 dakikadan 3 dakikaya kadar düşmüştür. Elektrik tesisatlarının, dolayısı ile kabloların kullanıldığı yerler, binalardaki yatay ve dikey alanları birbirine bağladıkları ve yüksek miktarda yanıcı malzeme barındırdıkları için yangın esnasında risk faktörü oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalar, yangın anındaki ölümlerin çok büyük bir kısmının dumandan ve zehirli gazların solunmasından kaynaklandığını göstermektedir.

Elektrik tesisatında kullanılacak olan malzemelerin özelliklerine ve yangın esnasında gösterecekleri performansa bağlı olarak doğru kablo seçiminin yapılması; bu sayede yangın sırasında oluşabilecek yoğun dumanın, toksik ve korozif gazların ve alevin hızlı ilerlemesinin önüne geçilerek, binanın tahliyesi ve yangın söndürme çalışmalarının verimli bir şekilde yapılması, dolayısı ile can ve mal güvenliğinin sağlanması en önemli unsurlardan biridir. Binaların inşasında kullanılan yapı malzemeleri önemli ölçüde gelişmesine rağmen, binaların yangın güvenliğini düzenleyen yönetmelikler bu gelişime ayak uyduramamıştır.

2. CPR Nedir? Kapsamı ve Amacı Nelerdir?

CPR, yapılarda kullanılan her türlü güç, kontrol ve iletişim kablolarının performans beyanlarını ve CE işaretlemesini zorunlu kılan; Avrupa pazarında ortak bir dil oluşturulmasını sağlayan yönetmeliktir.

CPR’ın amacı, yapı malzemelerinin temel karakteristikleri ile ilgili performans beyanlarının ve malzemelere CE işaretinin iliştirilmesinin kurallarını oluşturarak, yapı malzemelerinin piyasaya arz edilmesi ve piyasada bulundurulması ile ilgili usul ve esasları belirlemek, bununla birlikte yapı malzemelerinin performansları ile ilgili olarak güvenilir bir bilgi kaynağı oluşturmaktır.

Şehirleşmenin ve dikey yapılaşmanın giderek arttığı ülkemizde, binalarda kullanılan kablo miktarı her geçen gün artarken, “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” halen yapılarda kullanılacak kabloların sahip olması gereken yangın performansları ile ilgili kesin ve net tanımlamalar ve zorunluluklar getirmemektedir.

Doğru kablo seçimi yapılarak yangın sırasında oluşabilecek yoğun dumanın, toksik ve korozif gazların ve alevin hızlı ilerlemesinin önüne geçilmesi, ve bu sayede insanların güvenli bir şekilde yangın mahallinden tahliye edilebilmesi ve yangına müdahalenin güvenli bir şekilde yapılabilmesi amaçlanmaktadır

3. EN 50575 ve EN 50399 Standartları 

EN 50575 standardı, bina ve altyapı dahil olmak üzere, herhangi bir yapıda kullanılan “güç, kontrol ve iletişim” kablolarının yangına tepki performansı gerekliliklerini, bu gerekliliklerle ilgili testleri ve uygunluk değerlendirmeleri ile ilgili kriterleri belirler. Bununla birlikte yapılarda kullanılan kabloların yangına karşı performans beyanlarını ve CE işaretlemesini zorunlu kılar.

EN 50399 standardında ise, CPR kapsamında bulunan kabloların Avrupa Sınıflarına göre sınıflandırılabilmesi için yangına tepki performanslarının ölçülebilmesini sağlayacak test yöntemleri, düzenekleri, bu düzeneklerin kalibrasyonu, testlerin uygulama işlemleri ve sonuçlarının raporlanması konuları detaylı olarak açıklanmıştır.

4. CPR ve CE İşaretlemesi

Ürün etiketlerine yapılacak olan CE işaretlemesinde, sadece CE işaretinin koyulması dışında hangi bilgilerin, hangi formatta ve nasıl ürünün etiketine yerleştirileceği EN 50575 standardında açık ve net olarak belirtilmiştir. Bugüne kadar sadece Low Voltage Directive (LVD) – Alçak Gerilim Direktifi altında yapılan ve imalatçının kendi beyanına göre yapılması yeterli olan CE deklarasyonu ve işaretlemesinin, CPR altında yapılmasına olanak sağlayan EN 50575 standardı birçok yeniliği de beraberinde getirmiştir.

EN 50575 standardında bulunan yangına tepki sınıfları ile ilgili temel sınıflandırma kriterleri ve ilgili test metotları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bunların yanı sıra, sınıflandırmada kullanılan ve duman oluşumu-(s), yanarak düşen parçacık-(d) ve asitlik derecesi-(a) gibi ek kriterler de standartta detaylandırılmıştır.

EN 50575 standardında belirtilen gereklilikler sağlandıktan sonra, kablonun etiketine aşağıda bir örneği görülen CE işareti ve ek bilgileri iliştirilir.

CE işaretinin ürün etiketine iliştirilmesi için zorunlu olan Performans Beyanı (DoP)’nun hazırlanması ile ilgili kritik noktalar ve gereklilikler de EN 50575 standardında açık ve net olarak tanımlanmıştır.

5. CPR ve Performans Beyanı (DoP)

 Her firma, EN 50575 standardı kapsamındaki ürününü ilgili pazara sürmeden önce yasal olarak, o ürünün kodu, kullanım amacı ve yangına tepki performansı bilgilerini de içeren bir performans beyanı (Declaration of Performance -DoP) düzenlemek zorundadır. Performans beyanı (DoP) düzenlemek isteyen üretici, ürünlerini Avrupa Komisyonu’nun NANDO sisteminde yayınlanan Onaylanmış Kuruluşlara veya onaylanmış test laboratuvarlarına göndererek, testlerini yaptırıp ilgili CPR sınıfına göre belgelendirir.

Tüm bu bilgiler ışığında her bir ürün grubu için aşağıda bir örneği görülen DoP belgesi düzenlenir.

6. Sonuç

10 Haziran 2016 tarihinden itibaren geçerli olmak ve bir yıllık geçiş süresinden sonra, 1 Temmuz 2017’den itibaren zorunlu olmak üzere Avrupa Birliği ülkelerindeki pazarlarda kablo pazarlamak, satmak veya dağıtımını yapmak isteyen firmalar, üreticilerden o ürüne ait bir Performans Beyanı (DoP) düzenlemesini ve ürünün üzerine veya etiketine ilgili formata uygun CE işaretlemesinin yapılmasını yasal olarak talep edebilecekler.

Bu zorunluluk, Türkiye’de olduğu gibi, Avrupa Birliği ülkeleri dışındaki ülkelerde üretilen ve Avrupa Birliği ülkelerine satılmak istenen ürünler için de zorunlu olmakla birlikte, bu durumda o ürünü ilgili ülkeye sokmak isteyen ithalatçı veya dağıtıcı da aynı sorumlulukları üstlenmektedir.

EN 50575 standardının, sadece Avrupa Birliği ülkelerine satış yapacak olan kablo firmaları tarafından değil, ülkemizdeki kablo standartlarını ve kalite bilincini artırmak, yangın güvenliğini sağlayarak oluşabilecek kayıpları en aza indirmek ve standartlara uymayan düşük kaliteli ürünlerin piyasaya sürülmesinin ve kullanılmasının önüne geçmek isteyen üreticiler başta olmak üzere, proje firmaları, yüklenici firmalar, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, toptancılar ve distribütörler tarafından da çok iyi anlaşılması ve uygulamaya koyulması için bu geçiş süresinde elimizden geleni yapmamız gerekmektedir.

Güvenli yaşam alanlarının inşası için:

• Yangınlarda can ve mal güvenliğinin kullanılan malzemelerin yangın esnasında göstereceği performans ile doğru orantılı olmasına bağlı olarak, kabloların günümüzde yüksek miktarda kullanılan malzemelerden biri olması sebebiyle doğru kablo seçimine dikkat edilmelidir.
• Konu ile ilgili resmi yönetmeliklerin bir an önce yapılarda kullanılacak kabloların sahip olması gereken yangın performansları ile ilgili kesin ve net tanımlamalar ile zorunlulukları içermesi sağlanmalıdır.
• Mevcut koşullar altında, kullanılan kabloların can ve mal güvenliği açısından doğru ve uygun seçiminin temin edilmesi için kamuoyu bu hususun ciddiyeti ve önemi hakkında bilgilendirilmelidir.

Kaynakça

1. “Yapı Malzemeleri Yönetmeliği” (305/2011/AB) – Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 10 Temmuz 2013. Sayı :28703
2. Official Journal of European Union (OJEU) – http://eur-lex.europa.eu/homepage.html
3. TS EN 13501-6 :Yapı mamulleri ve yapı elemanları – Yangın sınıflandırması”, Türk Standartları Enstitüsü, 2014
4. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, 19.12.2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazete
5. TS EN 50575 “Güç, kontro lve haberleşme kabloları – inşaat işlerinde genel uygulamalar için yangın gerekliliklerine tepki vermeye tabi”, Türk Standartları Enstitüsü, 2014
6. TS EN 50399:11 “Yangın ortamlarındaki kablolar için ortak deney yönetmleri”, Türk Standartları Enstitüsü, 20117

Yazar :
Tamer Yavuztürk Pazarlama ve İş Geliştirme Direktörü
Türk Prysmian Kablo ve Sistemleri A.Ş.